Dariusz Grajcarek - sołtys Łąki oraz przedstawiciele Towarzystwa Miłośników Łąki złożyli petycję dotyczącą "możliwego niszczenia zabytków wpisanych do ewidencji zabytków gminy Pszczyna, w związku z realizacją budowy ścieżek rowerowych w ciągu drogi wojewódzkiej nr 939 na odcinku F1-F2 oraz F2-F3 z łąki do Wisły Wielkiej". Pismo przekazano przewodniczącemu Rady Miejskiej w Pszczynie, burmistrzowi oraz Śląskiemu Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków w Katowicach. Przypomnijmy, że inwestorem jest Gmina Pszczyna.

"Mieszkańcy Łąki z niepokojem obserwują realizację inwestycji, szczególnie w rejonie zabytkowych kapliczek i krzyży przy drodze DW 939. Jedna z kapliczek na skrzyżowaniu ul. Turystycznej z ul. Wierzbową (kapliczka słupowa) uległa uszkodzeniu - nastąpiło pęknięcie oraz pochylenie na skutek prowadzonych robót ziemnych w obrębie kapliczki" - czytamy w treści petycji.

"Z obawą obserwujemy prace budowlane przy kolejnych 4 kapliczkach i krzyżach w samej tylko Łące. Pragniemy nadmienić, że żadna z kapliczek nie została zabezpieczona przed rozpoczęciem robót budowlanych, pomimo, że są one prowadzone przy samych kapliczkach (możliwe naruszenie fundamentu). Wszystkie kapliczki wpisane są do gminnej ewidencji zabytków jako obiekty małej architektury" - wskazują autorzy wniosku.

Aspektem poruszonym przez społeczników jest nie tylko ochrona samych kapliczek i krzyży, ale także ochrona dziedzictwa lokalnego, niepowtarzalnego otoczenia obiektów sakralnych, które jest ozdobą pejzażu wsi.

"Fundatorzy kapliczek często sadzili wokół nich drzewa, zazwyczaj lipy. W czasie realizacji inwestycji większość drzew zostało wyciętych, dlatego zwracamy się z prośbą do burmistrza Pszczyny i rady miejskiej o zabezpieczenie środków na naprawę kapliczek i krzyży oraz przywrócenie stanu historycznego poprzez nowe nasadzenia, a w razie konieczności przesunięcie kapliczek dalej od drogi wojewódzkiej DW 939" - piszą.

"Prosimy o zwrócenie uwagi na kompleksowe zagospodarowanie terenu między ścieżką rowerową a kapliczkami" - podkreśla sołtys wraz z przedstawicielami Towarzystwa Miłośników Łąki. Wskazują oni m.in. na wysokie progi oraz zniszczenia dojść do kapliczek.

Autorzy petycji poprosili również o zbadanie sprawy kapliczek w prowadzonej inwestycji, w tym sprawdzenie uzgodnień z konserwatorem oraz zabezpieczenie prawne obiektów.

Interwencja radnych

W piątek, 8 lipca radni Michał Ziebura i Akradiusz Gardiasz wybrali się w teren, aby sprawdzić stan kapliczek i krzyży.

- Niestety, pomimo zgłaszania sprawy przez mieszkańców, między innymi podczas zebrania wiejskiego w kwietniu br., przy realizacji budowy dróg rowerowych nadal nie zabezpieczono cennej kulturowo małej architektury - wskazuje radny Arkadiusz Gardiasz.

- Największy niepokój budzi kapliczka Matki Boskiej Nieustającej Pomocy z XIX wieku przy zjeździe z ul. Turystycznej na ul. Wierzbową, która uległa uszkodzeniu - głębokie wykopy, liczne pęknięcia, przechylenie i kolizja z droga rowerową. Oprócz powyższej kapliczki sprawdziliśmy również najstarszy krzyż kamienny pochodzący z 1821 roku, który stoi w centrum Łąki; kapliczkę św. Anny oraz przy ul. Turystycznej, u zbiegu z ul. Kasztanową kapliczkę św. Antoniego, zwaną "Antonikiem" z 1849 roku - wskazują radni.

- Należy podjąć pilne działania mające na celu zabezpieczenie stanu zabytków oraz przywrócenie ich dawnego charakteru poprzez odpowiednie zagospodarowanie terenu. W najbliższym czasie odbędzie się wyjazdowe posiedzenie Komisji Skarg, Wniosków i Petycji Rady Miejskiej w Pszczynie, celem dokonania szczegółowej analizy złożonej przez Towarzystwo Miłośników Łąki i sołtysa petycji oraz wizji w terenie - zapowiada A. Gardiasz.

Towarzystwo Miłośników Łąki w niedawno wydanej publikacji pn. "Krzyże i kapliczki oraz figury świętych w krajobrazie Łąki" tak opisało obiekty małej architektury:

"są elementami przestrzeni o charakterze religijnym, społecznym i kulturowym, nierozerwalnie związanymi z tradycją. Ich bogactwo form odzwierciedla czasy, w których powstały, obrazuje zmiany, jakie zachodziły na przestrzeni wieków oraz charakter miejsc, w których powstawały. Ich lokalizacja związana jest najczęściej z wydarzeniami ważnymi dla danej społeczności. Często pojawiały się na skrzyżowaniach dróg, stając się jednocześnie istotnym elementem orientacji w terenie. Na terenie gminy Pszczyna zlokalizowanych jest kilkadziesiąt obiektów wykonanych z różnych materiałów, reprezentujących bardzo różne formy i style".

Zostaną wykonane prace, mające na celu ochronę obiektów

W odpowiedzi na petycję, zastępca burmistrza, Piotr Sidzina zaznaczył, że w trosce o bezpieczeństwo zabytków małej architektury teren inwestycji robót jest starannie monitorowany przez inspektora nadzoru oraz właściwych merytorycznie pracowników Urzędu Miejskiego w Pszczynie.

Jak poinformował, wykonawca inwestycji został zobowiązany wykonać następujące roboty, które mają na celu ochronę obiektów małej architektury:

• wykonanie poprzez schody z bruku zejścia do kapliczki przy ul. Fitelberga - przed wejściem zostanie wykonany płaski spocznik, umożliwiający bezkolizyjne otwarcie drzwi kapliczki;
• umocnienie palisadą żelbetową skarpy pomiędzy krzyżem a ścieżką rowerową przy ul. Wierzbowej,
• Po wykonanych robotach krzyż zostanie wyprostowany, a pęknięcia zainiektowane żywicą epoksydową.

- Na obecnym etapie wymienione działania wydają się wystarczające i nie planuje się innych działań w zakresie ochrony kapliczek - dodał Piotr Sidzina.

- W chwili obecnej burmistrz nie ma możliwości dotowania przez gminę prac przy obiektach ujętych w gminnej ewidencji zabytków, gdyż obowiązująca uchwała określająca zasady udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach znajdujących się na terenie gminy Pszczyna, dotyczy wyłącznie obiektów wpisanych do rejestru zabytków. Gmina może podjąć działania jedynie przy obiektach będących jej własnością lub dotować prace przy obiektach wpisanych do rejestru zabytków. Towarzystwo Miłośników Łąki jako organizacja społeczna może w trybie art. 31 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeksu postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 735 z późn. zm.) żądać wszczęcia postępowania w sprawie wpisu do rejestru zabytków wybranych kapliczek z terenu Łąki, jednakże w takiej sytuacji Wojewódzki Konserwator Zabytków może postanowić o wszczęciu postępowania z urzędu - wyjaśnia zastępca burmistrza w odpowiedzi na petycję.